ابزارهای زیباسازی شهر

                                  مرضیه حاصلی / کارشناسی ارشد معماری

توجه به مقوله زیبایی شهری امری است در جهت پاسخگویی به نیازهای روحی و روانی شهروندان در محیط های شهری که خصوصا در جهان امروز به سبب تغییر شیوه های زندگی و ظهور نیازهای جدید بیش از گذشته پرداختن به این مساله لازم به نظر می رسد. چنانچه شهر را در رویکردی انسان شناختی معلول زیست انسانها در محدوده جغرافیایی مشخصی بدانیم آنچه سبب هویت یافتن این محدوده می گردد انسان و مسائل مربوط به آن چون فرهنگ و ویژگی های فرهنگی و اعتقادی آن است، بنابراین زیبایی و تعاریفی که از زیبایی در فضاهای شهری ارائه می شود تحت تاثیر فرهنگ ها و مدل های فرهنگی حاکم در هر شهر قرار می گیرد که بر این اساس مفهوم زیبایی و تعابیر و تعاریفی که از آن می شود تغییر پذیر و نسبی خواهند بود اما در این میان عواملی وجود دارند که به عنوان مظاهر زیبایی شهری در همه جا شناخته می شوند که عبارتند از: رنگ و نور، فرم، مواد و مصالح (جنس) که البته تاثیرگذاری و تاثیرپذیری فرهنگ را نمی توان در کاربرد آنها نادیده گرفت.

* رنگ :

یکی از عناصر تاثیرگذار بر کیفیت بصری فضاهای شهری « رنگ ها » هستند که کاربرد صحیح آنها در محیط های شهری نقش بسزایی در خوانایی و وضوح شهر دارند که سبب تلطیف روحیات شهروندان در شهرهای شلوغ و پرهیاهوی امروزی شده و احساس مطلوبی را از شهر در انها ایجاد می کنند.

به طور کلی سیمای رنگی یک شهر را می توان در عناصر زیر خلاصه نمود:

-        نمای ساختمانها ( مسکونی، تجاری، اداری و ... )

-        باجه ها ( ایستگاههای اتوبوس، بلیط، تلفن، روزنامه، پلیس و ... )

-        نورآرایی معابر، فضاهای سبز و آب نماها در شب

-        تبلیغات اعم از ثابت و متحرک ( بیلبوردها، بنرها، وسایل نقلیه عمومی و ... )

-        ویترین و تابلوی مغازه ها ( به ویژه در شب )

-        ترکیب رنگ گیهان در فضاها مثلا در میادین

-        علائم راهنمایی و رانندگی

-        اتومبیل ها

-        پوشش و آرایش شهروندان

و به طور کلی ویژگیهای کاربرد رنگ در فضاهای شهری را می توان چنین عنوان کرد:

- رنگها زمینه متنوعی از تضادها ( کنتراست ها ) را در ساعات مختلف روز پدید آورده و در هر ساعت سایه روشنهای جدیدی به وجود می آورند و فضا را متنوع و سر زنده می کنند.

- با کاربرد صحیح رنگها در فضاهای شهری می توان یک الگوی وحدت بخش برای کل شهر تعیین و تعریف کرد.

- رنگ ها در فضاهای شهری این قابلیت را به افراد می دهند تا به آسانی به تفکیک فضاها بپردازند و بتوانند فضاهای مختلف را از یکدیگر تمیز دهند به عبارتی می توان گفت رنگها برای شهروندان حکم نشانه ها را دارند مثلا رنگ فیروزه ای در فرهنگ ایرانی نماد بناهای مقدس و اسلامی می باشد.

- رنگها در شهر به افراد در تشخیص اوقات مختلف، وقایع و مراسم کمک می نمایند مثلا رنگ پارچه نوشته هایی که جهت مناسبتهای ویژه در معابر نصب می گردند.

- جهت یابی شهروندان در شرایط نامساعد جوی با رنگ تقویت می گردد.

رنگ بدون «نور» هرگز مفهومی نخواهد داشت و نور در ساعات مختلف روز و فصول مختلف با کیفیات متفاوت خود بر رنگها اثر می گذارد و در نتیجه ادراک افراد نیز از رنگها و فضاها بر حسب شرایط زمانی گوناگون متفاوت خواهد بود.

* فرم یا صورت :

تعریف زیباشناختی فرم عبارت است از « تظاهر حسی و واضح یک پدیده که خود را در معرض قضاوت قرار می دهد » که میزان موفقیت زیباشناختی تابعی از میزان موفقیت فرم در انتقال محتوا می باشد. زبان فرم طی یک دوره تحول طولانی به وجود آمده و موفقیت و پایداری یک فرهنگ مبتنی بر دارا بودن یک زبان فرمی معتبر می باشد و فرم ها به عنوان علائم بصری برای بیان معانی به کار می روند که قابلیت تغییرپذیری در طول زمان را نیز دارند اما در صورتیکه این تغییرات به سرعت اتفاق بیافتد تاخر فرهنگی غیر قابل اجتناب خواهد بود به عبارتی فرمها مرتبا نو می شوند اما محتوا با آن پیش نمی رود و آن وقت است که با پدیده فرمالیسم مواجه می گردیم ( ظهور فرمهای بی محتوا )

توجه به هماهنگی رنگ و فرم نیز می تواند در تقویت تاثیرگذاری و اثر بخشی آنها بر شهروندان نقش مهمی را ایفا نماید و انتخاب فرمها در فضاهای شهری بایستی به تناسب فضا و مخاطبان آن فضاها صورت گیرد و اندازه آنها باید متناسب با فضا باشد زیرا در غیر این صورت نه تنها موجب برانگیختن حس زیبایی در شهروندان نمی گردند بلکه اثری نامطلوب از آن فضا در ذهنشان نقش می بندد.

* مواد و مصالح ( جنس ) :

نوع مواد و مصالحی که در زیباسازی فضاهای شهری به کار گرفته می شوند در ایجاد حس زیبایی در شهروندان حائز اهمیت می باشند. بهره گیری از مصالح بومی در نمای ساختمانها و تجهیزات شهری سبب می شود تا شهرها از حالت یکدست بیرون بیایند و از ویژگیهای منحصر به فردی برخوردار گردند که این امر ضمن تقویت حس زیبایی شهروندان و احساس تعلقات بومی و محلی و فرهنگیشان به تقویت هویت شهری کمک می نماید. اما در نظر داشته باشیم که در انتخاب مصالح نه تنها به بعد زیباشناختی بلکه به بعد کارکردی فضا نیز توجه داشم

منبع: سایت علمی مهندسی خمران